Jeugdbeleid in Volley Techno

Kim Wolswijk en Daan Krijnen schreven onlangs een artikel over het jeugdbeleid van Aetos voor Volley Techno, het blad van de Nederlandse volleybaltrainers. Hieronder lees je deel 1 van het verhaal. In september volgt deel 2.

De rol van motivatie in ons jeugdbeleid

Een artikel over het jeugdbeleid van een volleybalvereniging is niet het meest gebruikelijke onderwerp in een blad voor volleybaltrainers. Terwijl je als volleybaltrainer wel te maken met het beleid van de vereniging. Natuurlijk als uitvoerder maar in veel gevallen ook als medeontwikkelaar. Immers vaak zijn de trainers binnen de vereniging vaak mensen met kennis van ontwikkeling en volleybal. We beschrijven in dit artikel het jeugdbeleid van Aetos. Dit beleid past vooral bij Aetos en ons doel is jullie te informeren en inspireren. Het doel van dit artikel is niet om jullie te overtuigen dit beleid zomaar over te nemen.

Aetos is in 2018 ontstaan uit een fusie van de volleybalverenigingen Agilitas, Arvevo en Volvera. De clubs werkten al eerder samen met elkaar op het gebied van jeugdvolleybal en vanaf 2016 speelde de gezamenlijke jeugd al onder de naam Volar. Aetos heeft een eigen pedagogische visie ontwikkelt waarin de keuze van spelers voor hun eigen sportcarrière centraal staat. Bij Aetos hebben we de keuze voor een prestatieve of recreatieve wijze van sporten in handen van de spelers gelegd. Spelers kunnen vanaf ongeveer elf jaar kiezen of zij willen spelen in de topsportlijn, in de wedstrijdlijn I of II of in de Just4fun-lijn.

In het overgrote deel van sportverenigingen bepalen trainers en technische commissies wie voldoende talent heeft om in selectieteams te spelen en wordt de sportcarrière op dat onderdeel bepaalt door de vereniging en niet door de spelers zelf. Aetos wijkt hier doelbewust vanaf. Deze pedagogische visie geeft Aetos een eigen gezicht.

Naast deze pedagogische visie en daaruit voortvloeiend beleid voert Aetos ook op het Aetos Dashboard. In het dashboard staan vier macrocijfers van de Aetos jeugd centraal.

In dit artikel zullen wij de pedagogische visie bespreken en de werking van het Aetos Dashboard. Het beleid is de laatste jaren verder ontwikkeld en we nemen jullie ook mee met de ervaringen en leerpunten van de afgelopen jaren.

Pedagogische visie

De eerste regel van het Aetos Jeugdbeleidsplan luidt: “plezier in de volleybalsport”. Het beleidsplan licht dit als volgt toe:

Om het plezier in de volleybalsport hoog te houden kiest Aetos ervoor om wat de speler wil binnen de volleybalsport centraal te stellen. Spelers kunnen zelf hun eigen pad kiezen en bepalen of zij volleybal willen beoefenen vanuit de wil om te presteren (toplijn) of vanuit willen bewegen en/of vanuit sociale motivaties (met vrienden) willen volleyballen. Ook kunnen de spelers kiezen om wel of geen competitiewedstrijden te spelen.

Bij plezier in de sport denkt Aetos in de eerste plaats aan motivatie. Als spelers gemotiveerd aan sport doen, beleven ze vaker plezier aan de sport en ook het omgekeerde is waar, ongemotiveerde spelers beleven minder vaak plezier aan hun sport.

De Zelf-Determinatie Theorie (ZDT, 1985) (in het Engels Self Dermination Theory (SDT)) is een wetenschappelijke theorie over hoe mensen gemotiveerd zijn of worden. De theorie is ontwikkeld door de Amerikaanse psychologen Deci en Ryan en is afkomstig uit het onderzoek naar intrinsieke en extrinsieke motivatie (Wijsman & Molendijk, 2017, p. 99).

De ZDT stelt dat mensen, onafhankelijk van hun cultuur en geslacht – naast hun fysieke behoeften – ook drie essentiële psychologische basisbehoeften hebben: de behoefte aan Autonomie, Betrokkenheid en Competentie (ABC) (Vansteenkiste, 2010).

• Autonomie betekent dat je een gevoel van vrijheid en keuze ervaart bij de uitvoering van een activiteit.
• Competentie wil zeggen dat men zich bekwaam voelt om een gewenst resultaat neer te zetten.
• Relationele verbondenheid verwijst naar het ervaren van warme, zelfs intieme relaties met anderen en het zich opgenomen voelen in een groep (Vansteenkiste, 2010).

Autonoom betekent niet: zoek het maar uit of laat maar los. Autonomie wordt gezien als de vrijheid om een goede geïnformeerde keuze te maken (Vansteenkiste, 2010).

Bij Aetos gaan we er vanuit dat drie componenten van de ZDT elkaar versterken. Als je autonoom in je sport bent, zul je meer betrokken zijn bij je sport. Als gevolg van een grotere betrokkenheid zul je competenter worden, wat je in staat stelt om betere autonome keuzes te maken.

Bij Aetos hebben we om beter aan de voorwaarde autonomie uit de ZDT te voldoen, de keuze voor de wijze van sporten in handen van de spelers gelegd. Spelers kunnen vanaf ongeveer elf jaar kiezen of zij willen spelen in de topsportlijn, in de wedstrijdlijn I of II of in de Just4fun-lijn:

1. Toplijn
De toplijn is bedoeld voor spelers die zichzelf als volleybalspeler willen ontwikkelen en bereid zijn om daarvoor zaken aan de kant te zetten. Van deze spelers wordt verwacht dat zij school en weekendactiviteiten, zo organiseren dat ze (vrijwel) altijd bij de trainingen en wedstrijden zijn.
2. Wedstrijdlijn I en II
Bij de wedstrijdlijn kies je ervoor om één- of tweemaal per week te trainen en daarbij competitiewedstrijden te spelen (wedstrijdlijn I of wedstrijdlijn II) . Je traint daarbij steeds in hetzelfde gebied (Arnhem Noord/Velp of Arnhem Zuid) en wordt met leeftijdsgenoten ingedeeld. Je kunt daarbij ook opgeven dat je met een vriend(in) in een team wilt spelen en daar wordt, als dat organisatorisch mogelijk is, rekening mee gehouden.
3. Just4Funlijn
Naast wedstrijden spelen is het bij Aetos mogelijk om te kiezen voor alleen trainen. Dat heet Just4Fun. Je kunt dan kiezen om één- of tweemaal te trainen.

Niet alle jeugdleden kiezen hun sportlijn. Het kiezen moet wel passen bij hun leeftijd. Basisschoolleerlingen worden zich steeds meer bewust van verschillen tussen gedachten en wensen
van zichzelf en die van anderen (Verhulst, 2017, p. 155). In die fase komt volgens Aetos ook het
moment waarop ze kunnen gaan kiezen. De leeftijd waarop de keuze exact wordt gemaakt wordt
soepel gehanteerd. Soms zijn spelers van tien of elf jaar - en nog officieel CMV-leeftijd (CMV 6) – al
toe aan een stap omhoog en willen een keuze maken.
Voor anderen komt die stap pas als zij twaalf jaar zijn en het einde van de CMV-leeftijd bereiken.
Aetos probeert zoveel mogelijk te faciliteren dat de keuze gemaakt kan worden op een moment dat
bij de speler past. Daarna kan een speler elk jaar opnieuw een keuze maken.Aetos Dashboard
Het Aetos dashboard geeft de jeugdafdeling van een idee van hoe de vereniging er voor staat. Naast
de vier cijfers is het mogelijk in de toekomst nog meer indicatoren aan toe te voegen. Voorlopig
staan in het Aetos Dashboard vier macrocijfers centraal:
1. De score van de spelers op de tevredenheidsenquête
2. Het aantal leden, verdeeld in ABC- en CMV-jeugd, inclusief groei en krimp
3. Het aantal trainers, met en zonder diploma en wel of niet coachend
4. Een score gebaseerd op het niveau van alle jeugdteams samen
Tevredenheid
In dezelfde enquête die vraagt naar de keuze voor de sportlijn voor het komende jaar stellen we
altijd drie vragen:
- Wat vond je van het seizoen?
- Wat vond je van de trainer/trainingen?
- Wat vond je van het team?
Als Aetos hebben we het streven om als totaal gemiddelde en op alle onderdelen een acht te scoren.
Hieronder zie je de scores van Aetos van de afgelopen drie jaar. De enquête wordt altijd eind februari
afgenomen, de scores van 2021 zijn dus beïnvloedt door de coronacrisis.Aantal leden
Naast de tevredenheid houden we ook het verloop van de leden in ogenschouw. Het streven hierbij
is niet zozeer groei, hoewel we dat natuurlijk wel verwelkomen, maar vooral behoudt van leden en
een klein verloop. Immers we denken dat vooral het verloop de tevredenheid symboliseert. Voor het
verloop zijn we de cijfers nog aan het verzamelen
Trainers
De grafiek van de trainerscijfers laat zien hoeveel team een vaste trainer hebben, hoeveel daarvan
gediplomeerd zijn, en hoeveel daarvan ook coachen. Het idee daarbij is dat de kwaliteit (diploma), en
de betrokkenheid van de begeleiding (vaste trainer, vaste coach) direct invloed heeft het plezier van
de spelers. De tevredenheid van de losse teams bevestigen dit beeld. De gemiddelde tevredenheid
van teams met vaste trainers en coaches scoren over het algemeen veel hoger in de enquête.

Naast autonomie, spreekt de ZDT ook over competentie, of met andere woorden goed te kunnen
volleyballen. Het vierde macrocijfer gaat daarom over de speelsterkte als vereniging. We hebben
daarvoor een telsysteem ontwikkelt: elke klasse waarin een team speelt telt mee. We tellen voor
teams in de 3e klasse 1 punt, 2e klasse 2 punten, et cetera. Het totaal aantal punten delen we door
het aantal teams, en zo hebben we een score. Elk half jaar met de (her)indelingen van de competitie
berekenen we de nieuwe sterkte.
Het idee is dat we langzaam de score en daarmee ons speelniveau verhogen. Het aardige daarbij is
dat de promotie en vooruitgang van elk team telt. Als het meisjes C5 lukt om van de 3e naar de 2e
klasse te komen, is dat net zo belangrijk als de resultaten van de eerste teams.

Teams met trainers
Met Trainer Met Trainer/coach Met Trainer met diploma Aantal teamsFiguur 4 - Speelsterkte Aetos
Het jeugdbeleid in de praktijk
We hebben binnen Aetos nu meer dan drie jaar ervaring met dit beleid. In de loop van de tijd is het
beleid steeds bijgesteld en aangevuld. Het kunnen kiezen is drie jaar geleden gestart bij de C-jeugd
en sinds twee jaar in de B en C-jeugd van toepassing. In deze paragraaf nemen we je mee met onze
ervaringen en aanpassingen in de praktijk.
Grootte van de club
Aetos is een grote jeugdvereniging met meer dan 300 jeugdleden. Om tegemoet te kunnen komen
aan de wensen van de spelers is het noodzakelijk om organisatorisch voldoende mogelijkheden te
hebben. Hoe groter de jeugdafdeling, hoe meer mogelijkheden er zijn om aan verschillende wensen
te kunnen voldoen. In een vereniging waar één C-team is, kunnen de spelers kiezen wat ze willen, in
de praktijk komt iedereen in hetzelfde team terecht en komt er van kiezen niet zoveel terecht. Als er
toch ambities zijn in de deze richting, is het wellicht is het voor kleinere clubs een idee om samen te
werken met omliggende verenigingen?
Selecteren
De vraag die wellicht blijft hangen, is of we nu wel of niet selecteren bij Aetos? We selecteren in de
toplijn. We proberen zoveel mogelijk iedereen te faciliteren die voor de toplijn kiest. Maar de
aantallen spelers die zich opgeven, passen niet altijd precies in teams. Soms hebben we te veel of te
weinig spelers, bijvoorbeeld, 21 spelers die zich bij meisjes B opgeven voor een toplijn, of maar 6
spelers bij de jongens C.


Gemiddelde niveau AETOS
Aantal teams Jongens Meisjes Vereniging
Topklasse 5 p
Hoofdklasse 4 p
1e klasse 3 p
2e klasse 2 p
3e klasse 1 pIn geval van te veel selecteren wij de 18 spelers die wij goed in aanmerking komen. In de B-jeugd
gaat het de teamindeling vooral op sterkte, in de C-jeugd speelt leeftijd nog een belangrijke rol. In
geval van te weinig kijken we naar spelers die wellicht toch op basis van hun interesse misschien toch
in aanmerking komen voor een toplijnteam. In praktijk blijft het indelen een menselijke puzzel die we
welk jaar zo goed mogelijk proberen te leggen.
Datzelfde geldt ook voor de spelers die voor de wedstrijdlijn en Just4Fun hebben gekozen. In praktijk
zitten de wedstrijdlijn I en II door elkaar heen waarbij de wedstrijdlijn II-spelers een extra training
krijgen aangeboden, soms in combinatie met andere teams. In de wedstrijdlijn wordt niet
geselecteerd. Indelen gebeurt op basis van leeftijd - waarbij we proberen zoveel mogelijk uit één
geboortejaar bij elkaar te zetten - op basis van locatie en op basis van vrienden en vriendinnen.
De ja-maars
De praktijk van een visie van een club is altijd weerbarstiger dan de beschrijving op papier. Hieronder
bespreken we een aantal situaties waar we in de praktijk tegenaan zijn gelopen of situaties die vaak
door anderen naar voren worden gebracht met als inleiding: “ja maar …” en waar we inmiddels
ervaring mee hebben.
Aantallen
Een eerste ja-maar-vraag is vaak: “Wat doen je nu als iedereen toplijn kiest?” Dat blijkt niet de
praktijk te reflecteren. De percentages die voor de verschillende sportlijnen kiezen, blijken over de
afgelopen jaren redelijk stabiel. Ongeveer de helft kiest voor Wedstrijdlijn II en één derde kiest voor
de toplijn. Zie de grafiek hieronder.
Figuur 5 - keuze voor de sportlijn
We hebben als doelstelling dat alle sportlijnen goed zijn georganiseerd. Anders wordt de keuze voor
de toplijn niet een positieve maar een negatieve keuze, namelijk een keuze voor betere begeleiding
en training in plaats een keuze voor je eigen motivatie.

Keuze voor de lijn
Wedstrijdlijn 1 Wedstrijdlijn 2 Toplijn A Jeugd - 3x Just4Fun StoptTrainers
Het blijkt voor trainers moeilijk(er) te zijn om de keuze bij de spelers te laten en niet zoals ze van
oudsher gewend zijn om te doen: adviezen te geven, zich “ertegenaan te bemoeien” of zelf te
bepalen wie in welke sportlijn of team zou moeten spelen.
In de praktijk gebruiken soms trainers ook de keuzes van de spelers om teams bij elkaar te houden.
Bijvoorbeeld door: als jullie allemaal wedstrijdlijn II kiezen, ga ik proberen het team bij elkaar te
houden. Begrijp het niet verkeerd, het bij elkaar houden van teams is voor Aetos niet per definitie
verkeerd. Echter vanuit het beleid willen we wel graag dat de individuele keuze van de spelers
leidend zijn in het proces. Het probleem is in de loop van de tijd kleiner geworden door voorlichting
en gewenning, en daar zullen we ook mee verder gaan.
Ouders
Ouders bemoeien zich vanzelfsprekend met de keuze van hun kinderen. Er zijn ouders die eigen
ideeën hebben over sport en vooral de prestaties van hun kinderen en op basis daarvan het kind
beïnvloeden in een richting die mogelijk niet wenselijk is. Het klassieke voorbeeld is dat een ouder
zijn kind vooral in de toplijn wil hebben omdat de ouder vooral het kind wil zien presteren. Aetos
accepteert dit gegeven. Het medicijn is vertrouwen op lange termijn en voorlichting. We lichten
iedereen zo goed mogelijk voor over de keuze en daarnaast hebben we vertrouwen in de
jeugdspelers, en dat deze, misschien op latere leeftijd, uiteindelijk bij zijn eigen keuze en niet die van
de ouders uitkomt.
Druk van vriendjes
Een eigen keuze zal natuurlijk ook tot stand komen op basis van wat vrienden kiezen. Dat is
inderdaad wat we vaak merken, veel spelers kiezen vooral ook wat hun vrienden of vriendinnen
kiezen. Dat is de praktijk niet zo erg, blijkbaar is dat aspect zeer belangrijk voor jeugdige volleyballers.
In een enkel geval merk je - vooral als ze ouder worden - dat ze beter bewust worden van hun eigen
wens en daarom wel eens een andere koers kiezen dan hun vriend(in).
Superman-syndroom
Een veel gehoorde ja-maar is de situatie dat een jongen of meisje van 14/15 jaar die zonder enige
volleybalervaring gelijk in de toplijn wil spelen. Als er inderdaad spelers zijn die sprong willen wagen,
dan faciliteert Aetos dat. Echter de situatie is vooral hypothetisch. Tot nu toe ervaren we juist vooral
omgekeerde. Meest pubers zijn vooral onzeker over hun eigen kunnen en kiezen vooral de veilige
weg om eerst maar de sport uit te proberen. Misschien soms ten onrechte.
Verspild talent
Een andere veel ja-maar-situatie is dat van de zeer getalenteerde spelers die niet voor de toplijn
maar voor de wedstrijdlijn of Just4Fun-lijn kiest. Ook dit zijn uitzonderingen en ook in dit geval is
vertrouwen en ervaring het medicijn. In de praktijk blijkt dat goed kunnen volleyballen en ambitie
vaak hand in hand te gaan. De speler kan elk jaar opnieuw de keuze maken. In de situaties waarin dat
niet het geval is, is dat ook prima. “Dwingen” of helemaal geen keuze hebben zal uiteindelijk
negatiever uitpakken, zo denken wij.
Kim Wolswijk & Daan KrijnenKim Wolswijk is een ervaren professionele verenigingsondersteuner en jeugdcoördinator bij
verschillende verenigingen waaronder Aetos. Kim Wolswijk is initiator van het jeugdbeleid van Volar
en Aetos.
Daan Krijnen is meer dan 35 jaar trainer in voetbal en volleybal. Hij is momenteel trainer van Meisjes
C2 (toplijn) en lid van de jeugdcommissie van Aetos met als portefeuille Ontwikkeling & Innovatie.
Daarnaast studeert hij sportkunde aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen.
Verwijzingen
Aetos. (2019, februari 1). Technisch beleidsplan Aetos versie 2.0.
Aetos. (2020, oktober 17). Pedagogische visie.
Krijnen, D. (2020, 8 november). Beschrijving van de organisatie Aetos.
Verhulst, F. C. (2017). De ontwikkeling van het kind. Assen: Koninklijke Gorcum BV .
Vansteenkiste, M. (2010). Hoe we kinderen en jongeren kunnen motiveren. Toepassingen van de
zelfdeterminatietheorie.(Caleidoscoop, Interviewer), 26.
Wijsman, E., & Molendijk, W. (2017). Psychologie en sociologie (7e druk ed.). Groningen: Noordhof.